Tranh Nhật Bản là tinh hoa nghệ thuật phương Đông, phản ánh sâu sắc văn hóa và lịch sử Nhật Bản qua từng thời kỳ. Bài viết này cùng du học Nhật Bản Thanh Giang sẽ đưa bạn đi sâu khám phá các thể loại tranh Nhật Bản nổi bật, từ Ukiyo-e đến Sumi-e, cũng như hành trình trọn vẹn qua các thời kỳ lịch sử, xu hướng hiện đại và cách tiếp cận nghệ thuật truyền thống một cách sâu sắc.
Tổng quan về tranh Nhật Bản
Nghệ thuật tranh Nhật Bản không chỉ là hình thức thể hiện cái đẹp, mà còn là bản sắc văn hóa thấm sâu trong từng nét vẽ. Trải qua hàng nghìn năm với những biến động lịch sử và xã hội, tranh Nhật Bản dần định hình và phát triển như một lĩnh vực nghệ thuật độc lập, mang dấu ấn đậm nét của tinh thần Á Đông. Từ những bức tranh cổ điển như tranh cuộn emakimono, đến sự lan tỏa rộng khắp của Ukiyo-e và sự trở lại của tranh Nihonga hiện đại, mỗi thể loại đều kể một câu chuyện riêng, phơi bày chiều sâu văn hóa và giá trị thẩm mỹ của người Nhật.
Không giống như tranh phương Tây vốn xoay quanh phối cảnh và giải phẫu học, tranh Nhật Bản coi trọng bố cục, khoảng trống (ma) và sự đơn giản tinh tế. Những bức tranh không chỉ để ngắm, mà còn để cảm – một sự thiền tịnh sâu lắng qua đường nét và sắc màu. Chính những đặc điểm này khiến tranh Nhật Bản trở nên lôi cuốn, truyền cảm hứng mạnh mẽ đến giới nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và cả những người yêu thích nghệ thuật khắp nơi trên thế giới.
Dù bạn là người mới bắt đầu tìm hiểu, hay đã có đam mê lâu dài với văn hóa Nhật Bản, hành trình khám phá tranh Nhật Bản chính là chạm vào linh hồn của xứ sở hoa anh đào. Với bài viết này, Công ty Thanh Giang – đơn vị chuyên về tư vấn du học và kết nối văn hóa Nhật Bản – sẽ đồng hành cùng bạn mở ra thế giới rực rỡ và sâu sắc của nghệ thuật tranh truyền thống.
Lịch sử và sự phát triển của nghệ thuật tranh Nhật Bản
Lịch sử của nghệ thuật tranh Nhật Bản có thể được truy nguyên từ thế kỷ VII khi Phật giáo từ Trung Quốc và Hàn Quốc lan sang Nhật Bản, mang theo cả nghệ thuật tranh thờ và lối thể hiện tượng Phật. Tuy nhiên, đến giai đoạn Nara (710–794), tranh Nhật Bản bắt đầu tách mình ra khỏi các ảnh hưởng bên ngoài để phát triển một phong cách riêng biệt.
Giai đoạn Nara và Heian: Khởi đầu bản sắc Nhật
Thời kỳ Nara được đánh dấu với sự xuất hiện của các bức tranh tường trong chùa Tōdai-ji tại Nara, mang phong cách chịu ảnh hưởng Trung Hoa thời Đường. Nhưng tới thời kỳ Heian (794–1185), người Nhật bắt đầu phát triển phong cách riêng như Yamato-e – thể loại tranh minh họa thuần Nhật, thường thấy trong emakimono (tranh cuộn).
Tiêu biểu như bức Genji Monogatari Emaki (Thế kỷ XII) – tái hiện cuốn tiểu thuyết Truyện kể Genji của nữ sĩ Murasaki Shikibu – cho thấy trình độ hội họa đạt đến đỉnh cao trong chuyển tải biểu cảm và câu chuyện tình lịch sử.
Trung cổ và mộc bản: Sự tinh giản trở thành đỉnh cao
Khi Thiền Tông phát triển mạnh trong thời kỳ Muromachi (1336–1573), nghệ thuật Nhật Bản chuyển hướng sang sự tối giản. Đây là thời kỳ Sumi-e – tranh thủy mặc một màu – xuất hiện và phản ánh tinh thần thiền định. Nghệ sĩ Sesshū Tōyō (1420–1506) là nhân vật được kính trọng nhất trong thời kỳ này.
Edo: Bùng nổ văn hóa dân gian
Đến thời Edo (1603–1868), Nhật Bản bước vào thời kỳ hòa bình tương đối, kinh tế phát triển, tầng lớp thương nhân nổi lên. Ukiyo-e – tranh khắc gỗ mô tả đời sống phố thị, geisha, kabuki, cảnh sắc thiên nhiên – trở thành trào lưu. Các danh họa như Katsushika Hokusai (1760–1849), với bức “Sóng Lớn Ở Kanagawa”, hay Utagawa Hiroshige (1797–1858), là biểu tượng của tranh Nhật thời đại này.
Minh Trị và hiện đại hóa
Từ thời Minh Trị đến hiện đại, Nhật Bản mở cửa, ảnh hưởng phương Tây tràn vào. Trong khi một số họa sĩ thử nghiệm với phong cách châu Âu (Yōga), thì một bộ phận nghệ sĩ bảo tồn tranh truyền thống dưới tên gọi Nihonga – tranh Nhật hiện đại kết hợp truyền thống và kỹ thuật phương Tây. Cho tới nay, Nihonga vẫn là một trường phái lớn được giảng dạy tại các học viện nghệ thuật hàng đầu tại Nhật Bản.
Ý nghĩa văn hóa và xã hội của tranh Nhật Bản
Một đặc điểm nổi bật của tranh Nhật Bản là khả năng phản ánh cuộc sống thường nhật, triết lý nhân sinh và tín ngưỡng của người Nhật trong từng thời kỳ. Tranh không chỉ là biểu tượng của cái đẹp, mà còn là chất liệu để gìn giữ ký ức lịch sử, truyền tải đạo lý và cách ứng xử của một xã hội trọng lễ nghi, trang nhã và tinh tế.
Tranh như nhật ký xã hội và văn hóa
Điển hình như những bức Ukiyo-e từ thời Edo – thường xuyên tái hiện các hình ảnh geisha, nhà hát kabuki, lễ hội, đời sống đô thị – cho thấy hơi thở hưng thịnh và tự do văn hóa trong thế giới phù du “Ukiyo”. Chúng là minh chứng lịch sử, là tương tác xã hội được lưu giữ bằng nghệ thuật, khi mà văn học, thời trang, giải trí được “in” lên qua từng tấm mộc bản.
Ngoài ra, tranh Nhật Bản thời cổ còn gắn liền với tôn giáo như Phật giáo hay đạo Thần, khẳng định vai trò tâm linh thông qua các tranh thờ Phật, tranh thần đạo và các bức chân dung thiền sư.
Triết lý nhập thế và thoát trần
Không có gì đáng ngạc nhiên khi nhiều tác phẩm Nhật Bản mang đậm chất thiền – chú trọng sự tĩnh lặng, khoảng trống và cân đối. Tranh thủy mặc Sumi-e chẳng hạn, với chỉ một màu mực đen trên giấy trắng, nhưng thể hiện được đủ đầy cả núi sông, cảnh vật và tâm hồn người vẽ. Sự tối giản này phản ánh mỹ học “wabi-sabi” – vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, tạm bợ, đầy chất chiêm nghiệm.
Qua đó, chúng ta thấy rằng tranh Nhật Bản không chỉ đơn thuần là “vật trưng bày nghệ thuật”, mà còn là cầu nối giữa con người và thiên nhiên, nghệ thuật và thiền định, truyền thống và bản sắc dân tộc. Người xem tranh không chỉ để “nhìn”, mà cần “cảm” và “sống cùng nó”.
Các thể loại tranh Nhật Bản nổi bật
Nghệ thuật tranh Nhật Bản phong phú bởi sự đa dạng về thể loại, mỗi thể loại là một dòng chảy mang vẻ đẹp và triết lý khác nhau nhưng đều phản ánh sâu sắc tinh thần và văn hóa Nhật Bản. Dưới đây là ba thể loại nổi bật nhất mà bất cứ ai quan tâm đến nghệ thuật Nhật đều không thể bỏ qua.
Ukiyo-e – Nghệ thuật tranh khắc gỗ
Ukiyo-e (浮世絵) có nghĩa là “tranh thế giới phù du” – thể loại tranh khắc gỗ nổi lên trong thời kỳ Edo (1603–1868), phản ánh văn hóa thị dân đô thị đang phát triển lúc bấy giờ, đặc biệt ở các thành phố lớn như Edo (nay là Tokyo), Kyoto và Osaka.
Phản ánh đời sống xã hội và xu hướng tiêu dùng
Ukiyo-e ra đời phục vụ tầng lớp thương nhân và dân thường – những người không được phép sở hữu đồ xa hoa như quý tộc và samurai. Chính vì vậy, thể loại tranh này được dùng để phục vụ nhu cầu giải trí, tô vẽ cuộc sống, giới thiệu người nổi tiếng như diễn viên kabuki, kỹ nữ (geisha), cảnh sắc thiên nhiên nổi tiếng (meisho-e), hay các loại tranh erotica (shunga).
Katsushika Hokusai là một trong những họa sĩ nổi bật nhất của dòng tranh này, nổi tiếng với loạt tác phẩm “36 cảnh núi Phú Sĩ” – đặc biệt là bức “Sóng lớn ở Kanagawa” (1831), một biểu tượng toàn cầu về nghệ thuật Nhật. Bức tranh này không chỉ độc đáo về bố cục mà còn thể hiện mối quan hệ giữa con người và tự nhiên – một đặc trưng nghệ thuật xuyên suốt của Nhật Bản.
Kỹ thuật thủ công độc đáo
Ukiyo-e là kết quả của một quy trình hợp tác giữa ít nhất ba người: nghệ sĩ vẽ sơ đồ, thợ khắc gỗ và thợ in. Mỗi bức tranh Ukiyo-e được in thủ công từ các bản gỗ khắc chi tiết và yêu cầu kỹ thuật phối màu phức tạp. Đây là một trong những truyền thống thủ công độc đáo được UNESCO đánh giá cao.
Ngày nay, Ukiyo-e không chỉ được trưng bày trong các bảo tàng danh tiếng như Bảo tàng Quốc gia Tokyo, Bảo tàng Anh (British Museum) hay Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan (New York), mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các họa sĩ và nhà thiết kế hiện đại trên toàn thế giới.
Nihonga – Tranh truyền thống Nhật Bản
Nihonga (日本画) là thuật ngữ dùng để chỉ dòng tranh Nhật Bản truyền thống được phát triển từ thời Minh Trị (1868–1912), nhằm bảo tồn và nâng cao giá trị nghệ thuật bản địa trong bối cảnh sự ảnh hưởng mạnh mẽ của nghệ thuật phương Tây ngày càng lớn.
Sự dung hòa giữa truyền thống và hiện đại
Khác với Ukiyo-e phục vụ quần chúng, Nihonga đánh dấu bước tiến hàn lâm của tranh Nhật. Các họa sĩ Nihonga như Yokoyama Taikan (1868–1958) hay Hishida Shunsō (1874–1911) đã kết hợp tinh thần truyền thống với ảnh hưởng của hội họa phương Tây để tạo nên trường phái phản ánh nội tâm và triết lý sâu sắc nhưng vẫn giữ sự tinh tế của văn hóa Nhật.
Các bức tranh Nihonga thường sử dụng chất liệu như giấy washi, lụa, mực sumi, màu khoáng tự nhiên, vàng lá và bạc lá. Màu sắc được xử lý bằng kỹ thuật vẽ lớp mỏng chồng lên nhau tạo nên chiều sâu không gian, giữ nguyên tính trầm mặc, tĩnh lặng đặc trưng Nhật Bản nhưng có kiến trúc và cấu trúc hiện đại.
Được giảng dạy rộng rãi và có giá trị sưu tầm cao
Ngày nay, Nihonga vẫn là một môn bắt buộc trong các trường mỹ thuật uy tín tại Nhật như Đại học Nghệ thuật Quốc gia Tokyo (Tokyo University of the Arts) – đơn vị đào tạo ra những họa sĩ Nihonga hàng đầu, đảm bảo sự tiếp nối trường phái này. Tranh Nihonga thường có giá trị cao trong các buổi đấu giá nghệ thuật và được các nhà sưu tầm trên thế giới đánh giá như biểu tượng của tinh thần Nhật.
Sumi-e – Nghệ thuật tranh thủy mặc
Sumi-e (墨絵) – còn gọi là tranh thủy mặc – là hình thức hội họa dùng mực đen để thể hiện hình ảnh chỉ với vài nét chính. Mặc dù nguồn gốc từ Trung Hoa, Sumi-e được các thiền sư Nhật Bản phát triển thành một loại hình nghệ thuật không chỉ để vẽ mà còn để tu thân và thiền định.
Triết lý thiền trong từng nét vẽ
Khác với các thể loại tranh đa sắc, Sumi-e chỉ sử dụng duy nhất mực sumi – một loại mực đen đặc biệt pha từ muội than và keo cá – trên nền giấy trắng hoặc lụa. Điều khiến Sumi-e trở nên độc đáo là cách mỗi nét vẽ mang một ý nghĩa nội tâm sâu sắc. Cấu trúc hình ảnh tối giản, nhưng truyền đạt được tinh thần thiền định, khí vận và “tự nhiên vô vi”.
Đối với các bức tranh về núi non, cây trúc, hoa lan, hoặc động vật như cá chép, chim hạc – người nghệ sĩ không tìm cách mô phỏng thực tế mà phác họa “tinh thần” của chủ thể. Chính sự tối giản và tính ý niệm cao khiến Sumi-e được giới thiền sư xem là một phương pháp tu tập.
Một trong những bậc thầy tranh thủy mặc nổi tiếng nhất là Sesshū Tōyō – vị sư thiền phái Rinzai sống ở thế kỷ XV, người được xem là nhân vật có ảnh hưởng lớn đến việc quốc hữu hóa hội họa Sumi-e tại Nhật Bản.
Ứng dụng trong giáo dục và phát triển tâm thức
Ngày nay, Sumi-e không chỉ là một môn nghệ thuật mà còn được đưa vào các chương trình trị liệu tâm lý, phát triển trí tuệ cảm xúc, và được UNESCO ghi nhận như một di sản văn hóa phi vật thể quan trọng. Nhiều trường đại học và trung tâm văn hóa Nhật Bản trên thế giới đưa Sumi-e vào chương trình giảng dạy nhằm truyền đạt chiều sâu văn hóa Nhật.
Tranh Nhật Bản qua các thời kỳ
Lịch sử phát triển của tranh Nhật Bản gắn liền với từng thời kỳ lịch sử cụ thể, với mỗi thời kỳ mang một dấu ấn văn hóa – xã hội đặc thù, từ thời kỳ Heian sớm tràn ngập hơi thở quy phạm, đến thời Edo rộn ràng nhịp sống thị thành, rồi tới thời Minh Trị hào hứng với hội nhập quốc tế.
Tranh thời kỳ Heian và Kamakura
Giai đoạn Heian (794–1185) được xem là “thời đại vàng” của văn hóa truyền thống Nhật Bản. Đây là giai đoạn tranh Yamato-e và tranh cuộn Emaki đạt tới đỉnh cao, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ về văn học, tư tưởng thẩm mỹ và kiến trúc cung đình.
Yamato-e: Niềm tự hào thuần Nhật
Với nguồn cảm hứng từ đời sống quý tộc và văn học cổ như Genji Monogatari, các họa sĩ thời kỳ Heian đã tạo ra những kiệt tác mang tính biểu cảm cao và giàu yếu tố dân tộc. Tranh định hình theo hình thức cuộn ngang (emaki), người xem sẽ từ từ lật và cảm nhận câu chuyện như đang du hành thời gian.
Một ví dụ điển hình là “Genji Monogatari Emaki”, hiện được lưu trữ tại Bảo tàng Tokugawa và Bảo tàng Kyoto. Ngoài ra, các bức tranh về cảnh cung đình, nghi lễ tế tự và mùa hoa anh đào cũng tiềm ẩn văn hóa của giai tầng quý tộc Nhật thời bấy giờ.
Tranh thời kỳ Edo và Meiji
Giai đoạn Edo (1603–1868) và Meiji (1868–1912) là hai thời kỳ đánh dấu bước ngoặt lớn trong lịch sử nghệ thuật Nhật Bản. Nếu thời Edo phản ánh một xã hội ổn định và văn hóa dân gian nở rộ thông qua tranh Ukiyo-e, thì thời Meiji đưa nghệ thuật Nhật Bản tới một giai đoạn chuyển tiếp – nơi truyền thống và hiện đại giao thoa dữ dội, tạo ra các dòng tranh đa dạng hơn về tư tưởng lẫn bút pháp.
Edo – thời kỳ vàng của tranh dân gian và mộc bản
Thời Edo chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của tầng lớp thương nhân và văn hóa thị dân. Đây là bối cảnh hoàn hảo cho sự thăng hoa của dòng tranh Ukiyo-e, phản ánh mọi mặt của đời sống đô thị từ nghệ thuật trình diễn như kịch Kabuki cho tới hình ảnh kỹ nữ, lễ hội truyền thống và phong cảnh thiên nhiên.
Katsushika Hokusai, Utagawa Hiroshige, Kitagawa Utamaro là những cái tên nổi bật. Các tác phẩm của họ như Sóng Lớn Ở Kanagawa, 100 Danh Lam Edo hay các loạt chân dung nữ giới đều thể hiện trình độ cao trong tạo hình, phối màu và khắc gỗ.
Ngoài mảng dân gian, tranh chân dung các nhà sư, tướng quân, hay các bức minh họa truyện dân gian cũng phổ biến trong thời kỳ này. Tranh không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn là tính tư liệu văn hóa phong phú, ghi lại hình ảnh đất nước Nhật thời phong kiến đang bước vào giai đoạn ổn định và tương đối giàu có.
Meiji – hội nhập phương Tây và sự xuất hiện của Yōga
Sau khi mở cửa với phương Tây sau năm 1868, Nhật Bản trở nên chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ châu Âu. Trong lĩnh vực mỹ thuật, phong cách Yōga (洋画) – hội họa phương Tây – bắt đầu hình thành song song cùng Nihonga.
Giới nghệ sĩ và chính phủ thời Minh Trị đã mời các họa sĩ châu Âu sang Tokyo để giảng dạy kỹ thuật hội họa theo tiêu chuẩn phương Tây. Trường Mỹ thuật Tokyo – tiền thân của Đại học Nghệ thuật Tokyo – đã mở lớp dạy kỹ thuật vẽ sơn dầu, phối cảnh tuyến tính và giải phẫu học người.
Song song đó, nhiều nghệ sĩ vẫn nỗ lực giữ gìn bản sắc truyền thống thông qua phong trào Nihonga. Yokoyama Taikan, Kawai Gyokudō là đại diện tiêu biểu cho giai đoạn này: vừa giữ được hồn cốt Nhật Bản vừa tiếp thu tinh hoa phương Tây để hiện đại hóa nghệ thuật truyền thống.
Sự giao thoa giữa Ukiyo-e, Nihonga và Yōga trong thời kỳ này đặt nền móng cho nghệ thuật hiện đại Nhật Bản, đồng thời làm giàu thêm bản sắc văn hóa thị giác nước này, giúp tranh Nhật vươn ra thế giới với diện mạo đa dạng và đặc sắc.
Thanh Giang và chương trình khám phá văn hóa Nhật Bản
Với bề dày hoạt động trong lĩnh vực tư vấn du học và kết nối văn hóa Nhật Bản, Công ty Thanh Giang đã triển khai nhiều chương trình đào tạo và trải nghiệm thực tế nhằm đưa người học đến gần hơn với bản sắc nghệ thuật truyền thống xứ sở hoa anh đào, trong đó có nghệ thuật tranh Nhật Bản.
Khóa học tìm hiểu về nghệ thuật tranh Nhật Bản
Khóa học “Nghệ thuật Nhật Bản truyền thống và hiện đại” do Thanh Giang thiết kế phù hợp cho các đối tượng học viên từ cơ bản đến nâng cao, đặc biệt dành cho những người đam mê nghệ thuật, nghiên cứu văn hóa hoặc có định hướng học tập và làm việc tại Nhật Bản trong lĩnh vực sáng tạo.
Nội dung khóa học
- Giới thiệu tổng quan các dòng tranh Nhật Bản: Ukiyo-e, Sumi-e, Nihonga, Emaki…
- Phân tích tranh qua các thời kỳ lịch sử từ Heian, Edo đến hiện đại
- Kỹ thuật cơ bản trong vẽ tranh Sumi-e và phối màu truyền thống Nihonga
- Tìm hiểu triết lý Zen, wabi-sabi trong mỹ học Nhật
- Hướng dẫn cách đọc hiểu tranh và bố cục đặc trưng của tranh Nhật
Đặc biệt, học viên sẽ được học trực tuyến hoặc trực tiếp với giảng viên, là những người đã có học vị Thạc sĩ tại Đại học Nghệ thuật Quốc gia Tokyo, trường rất nổi tiếng trong việc đào tạo các nghệ sĩ hàng đầu Nhật Bản.
Kết quả nhận được sau khóa học
- Nắm vững kiến thức căn bản và chuyên sâu về tranh Nhật Bản
- Biết cách phân biệt các thể loại và đọc hiểu biểu tượng văn hóa trong tranh
- Có kỹ năng vẽ cơ bản và khả năng thiết kế sáng tạo với cảm hứng nghệ thuật Nhật
Thanh Giang còn hỗ trợ học viên xin học bổng ngành nghệ thuật tại Nhật, tư vấn hướng đi nghề nghiệp trong các công ty thiết kế, illustration và quảng cáo tại thị trường Nhật Bản đang cần nguồn nhân lực sáng tạo hiểu sâu văn hóa bản địa.
Hoạt động trải nghiệm vẽ tranh Nhật Bản
Không chỉ là lý thuyết, Thanh Giang tổ chức các hoạt động ngoại khóa, workshop trải nghiệm vẽ tranh Nhật Bản dành cho cả học viên tại Việt Nam lẫn những người đang sinh sống tại Nhật Bản. Những hoạt động này giúp người tham gia tiếp cận nghệ thuật một cách sống động hơn.
Các hình thức hoạt động:
- Trải nghiệm vẽ tranh Sumi-e dưới sự hướng dẫn của nghệ sĩ Nhật Bản
- Các lớp vẽ Ukiyo-e theo kỹ thuật truyền thống bằng mộc bản tay
- Workshop vẽ tranh với kỹ thuật sử dụng màu khoáng Nihonga
- Học cách làm giấy Washi và trình bày tranh theo phong cách Emaki
Đã có hơn 2.000 học viên, du học sinh và người yêu nghệ thuật tham gia các lớp trải nghiệm của Thanh Giang, nhiều người sau khi tham gia đã thành công trong việc mở lớp giảng dạy nghệ thuật truyền thống Nhật Bản hoặc phát triển công việc mỹ thuật cá nhân theo cảm hứng Nhật.
Câu chuyện thành công từ học viên Thanh Giang
Thanh Giang không chỉ là nơi cung cấp kiến thức, mà còn là cái nôi mang đến cảm hứng, cơ hội và nền tảng để mỗi học viên phát triển hướng đi riêng với nghệ thuật Nhật Bản. Những câu chuyện thành công dưới đây là minh chứng rõ ràng cho giá trị của việc học và trải nghiệm sâu sắc tranh Nhật Bản.
Những học viên đã khám phá và yêu thích nghệ thuật Nhật Bản
Nguyễn Hoài An, sinh năm 1997, du học tại Đại học Waseda – Tokyo, từng tham gia lớp học Sumi-e của Thanh Giang vào năm 2021 trước khi sang Nhật. Chia sẻ từ Hoài An:
“Lúc đầu mình chỉ tò mò thử học một lớp tranh Nhật, nhưng càng tiếp xúc, càng thấy yêu nghệ thuật Sumi-e. Nó khiến mình hiểu hơn giá trị của tĩnh lặng, sự tiết chế trong sáng tạo.”
Sau này, Hoài An thành lập kênh Youtube và tài khoản Instagram chia sẻ kỹ thuật vẽ tranh Nhật cho cộng đồng và hiện đang phát hành sách về nghệ thuật tối giản kết hợp chất liệu truyền thống và hiện đại.
Tương tự, Trần Văn Hiệp – học viên của khóa học Nihonga năm 2022 – sau khóa học từ Thanh Giang đã được nhận học bổng toàn phần tại Học viện Musashino Art University tại Tokyo – một trong những trường đại học nghệ thuật hàng đầu của Nhật, với thế mạnh đào tạo ngành hội họa truyền thống và ứng dụng.
Lời khuyên từ những người đã sống và học tập tại Nhật Bản
Các học viên khi thành công đều nhất trí: việc hiểu tranh Nhật Bản giúp họ không chỉ học được ngôn ngữ nghệ thuật, mà còn mở ra cánh cửa khám phá sâu văn hóa Nhật.
- “Hãy kiên trì đọc và xem thật nhiều tranh, đừng chỉ ngắm, hãy hỏi tại sao và tranh đang nói gì với bạn.” – Nguyễn Hoài An.
- “Muốn hiểu tranh Nhật phải hiểu người Nhật. Khi học nghệ thuật Nhật, bạn thực sự đang học về triết lý sống.” – Trần Văn Hiệp.
- “Xem tranh như một hành trình học cách sống cùng cái đẹp.” – Lê Thu Nhi, học viên lớp Ukiyo-e truyền thống.
Ảnh hưởng của tranh Nhật Bản đến nghệ thuật hiện đại
Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong lịch sử mỹ thuật phương Đông, tranh Nhật Bản còn để lại dấu ấn đậm nét trong nghệ thuật thế giới hiện đại. Từ hội họa phương Tây thế kỷ 19 cho đến các xu hướng thiết kế đương đại, dấu vết của nghệ thuật tranh Nhật Bản vẫn đang hiện diện mạnh mẽ trong các trường phái sáng tạo toàn cầu.
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại trong nghệ thuật
Tranh Nhật Bản đã vượt khỏi biên giới thời gian và văn hóa để tái sinh trong các hình thức nghệ thuật đương đại. Một trong những minh chứng rõ nét nhất chính là phong trào Japonisme – trào lưu nghệ thuật tại châu Âu vào cuối thế kỷ 19, trong đó nhiều họa sĩ nổi tiếng như Claude Monet, Edgar Degas, Vincent van Gogh hay Henri Toulouse-Lautrec chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi Ukiyo-e.
Van Gogh, nổi tiếng với bức chân dung “Père Tanguy” (1887), đã vẽ nhân vật chính đứng trước nền tranh Nhật. Ông từng sao chép lại nhiều tác phẩm của Hiroshige và Hokusai như một cách thể hiện lòng kính trọng đối với bố cục táo bạo và màu sắc tương phản mạnh mẽ của tranh Nhật Bản.
Ở Nhật Bản, nhiều nghệ sĩ đương đại đã và đang kết hợp kỹ thuật truyền thống với nội dung và chất liệu mới mẻ. Họa sĩ Takashi Murakami – một biểu tượng của nghệ thuật đương đại Nhật – là người đã dung hòa tinh thần giản dị của tranh truyền thống với yếu tố Pop art hiện đại. Phong cách Superflat của ông chịu ảnh hưởng mạnh từ tranh Nihonga và Manga, thể hiện khả năng tái sinh tranh Nhật Bản trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Các xu hướng nghệ thuật lấy cảm hứng từ tranh Nhật Bản
Ngày nay, nhiều họa sĩ và nhà thiết kế trên toàn thế giới đang hồi sinh và phát triển tranh Nhật trong các lĩnh vực như thiết kế nội thất, kiến trúc, thời trang, điện ảnh và quảng cáo, nhờ vào tính thẩm mỹ độc đáo và triết lý gắn liền với tự nhiên, thiền định, cũng như sự tối giản thanh lịch.
- Trong thiết kế nội thất, phong cách “Zen” với bố cục khoa học, không gian mở, sử dụng chất liệu tự nhiên như giấy washi, tre nứa, các họa tiết núi – trăng – mai – lan đều có nền tảng từ tranh Nhật.
- Ở lĩnh vực điện ảnh, đạo diễn danh tiếng Hayao Miyazaki (Studio Ghibli) – người đoạt giải Oscar, đã nhiều lần sử dụng các concept tranh Nhật Bản cổ điển để xây dựng bối cảnh phim “Mononoke Hime”, “Spirited Away” mang đậm chất tự nhiên và kỳ ảo của Yamato-e hay Sumi-e.
- Trong game và truyện tranh, các biểu tượng nghệ thuật của tranh Nhật cũng được tái hiện qua các tiêu đề như “Okami” – game nổi tiếng lấy cảm hứng từ thần thoại và mỹ thuật Sumi-e truyền thống.
Tất cả cho thấy tầm ảnh hưởng vượt thời gian của tranh Nhật Bản trong hệ sinh thái sáng tạo toàn cầu, mở ra không gian ứng dụng nghệ thuật trong nhiều ngành nghề khác nhau và khơi nguồn cho những sáng tạo không giới hạn.
Lời khuyên cho người muốn tìm hiểu tranh Nhật Bản
Nghệ thuật tranh Nhật Bản hấp dẫn, nhưng cũng là một thế giới phức tạp với nhiều lớp nghĩa, triết lý và bối cảnh văn hóa ẩn sâu sau mỗi nét vẽ. Bởi vậy, lựa chọn phương pháp học và cách tiếp cận đúng đắn là điều cần thiết để không chỉ hiểu, mà còn cảm và sống được cùng tranh.
Cách tiếp cận và tìm hiểu sâu về nghệ thuật tranh
Để tiếp cận nghệ thuật tranh Nhật Bản một cách hiệu quả, bạn có thể làm theo các bước sau đây:
- Đọc và nghiên cứu các tài liệu chuyên sâu bằng tiếng Nhật (nếu có thể) hoặc các bản dịch chính thống của các học giả chuyên về mỹ thuật Nhật như Nobuo Tsuji (tác giả nổi tiếng với tác phẩm “History of Art in Japan”).
- Bắt đầu từ thể loại cơ bản như Ukiyo-e – bởi đây là dòng tranh gần gũi, dễ tiếp cận nhất, với nhiều tài liệu phong phú và hình ảnh rõ ràng.
- Tham dự các buổi triển lãm tranh Nhật tại bảo tàng văn hóa Nhật Bản lớn như bảo tàng Quốc gia Tokyo, Bảo tàng Mỹ thuật MOA, hoặc triển lãm lưu động tại các viện văn hóa Nhật ở nước ngoài.
- Kết hợp học lý thuyết với thực hành – nên thử tham gia các lớp học vẽ tranh Sumi-e, Nihonga để hiểu kỹ về chất liệu, tâm lý sáng tạo, kỹ thuật trình bày và bố cục.
Qua đó, bạn không chỉ “biết” mà còn bắt đầu “nghĩ” theo cách của người nghệ sĩ Nhật xưa để cảm thấu toàn diện hơn nghệ thuật này.
Những điều cần lưu ý khi nghiên cứu tranh Nhật Bản
- Tranh Nhật không đơn thuần để trang trí, nó chứa triết lý sống, sự chiêm nghiệm riêng biệt. Đừng đọc tranh bằng con mắt “phân tích logic” thuần túy phương Tây.
- Phải hiểu được bối cảnh xã hội, tôn giáo và triết học đằng sau từng thời kỳ mới có thể giải mã các biểu tượng trong tranh (ví dụ trăng tròn tượng trưng cho viên mãn, làn khói mờ là ẩn dụ về thời gian ngắn ngủi).
- Học cách quan sát khoảng trống trong tranh – đó không phải là khoảng trống vô nghĩa, mà biểu đạt tư duy “ma” (khoảng lặng), biểu tượng thiền học tất yếu trong thẩm mỹ Nhật.
Quan trọng nhất, bạn nên giữ tinh thần khiêm tốn, kiên trì, và để sự yêu thích chậm rãi dẫn dắt bước đi thay vì cưỡng cầu hiểu nhanh. Tranh Nhật chính là sự lan tỏa chậm để bám rễ lâu dài vào tâm hồn người thưởng thức.
Các lưu ý quan trọng khi tìm hiểu về tranh Nhật Bản
Dù bạn tiếp cận từ góc độ nghệ sĩ, học sinh, nhà nghiên cứu hay đơn giản là người yêu nghệ thuật, việc hiểu rõ bối cảnh văn hóa và mục đích nghệ thuật là yếu tố then chốt để thưởng thức bằng cả lý trí và cảm xúc.
Tôn trọng và hiểu rõ ý nghĩa văn hóa trong nghệ thuật
Tranh Nhật Bản, đặc biệt các thể loại như Sumi-e hay tranh thờ Phật, không chỉ có giá trị mỹ thuật mà còn mang tính linh thiêng, biểu trưng cho thế giới quan của người Nhật. Khi tìm hiểu hoặc chia sẻ lại các tác phẩm, cần tuyệt đối tôn trọng ý nghĩa gốc và tránh diễn giải sai lệch.
Ví dụ, nhiều bức tranh thủy mặc thường chỉ vẽ vài nét sơn thủy đơn sơ nhưng lại tượng trưng cho cả nội tâm người vẽ và dòng chảy thiền học. Không nên coi đó là “tranh đơn giản, nhanh vẽ” để sản xuất hàng loạt trong mục đích thương mại đơn thuần.
Ngoài ra, tranh in Ukiyo-e từng được xem là văn hóa đại chúng, nhưng ngày nay lại mang giá trị di sản quý hiếm. Do đó, khi mua sắm, sưu tầm hay triển lãm nghệ thuật Nhật, cần có nguồn gốc, giải thích rõ ràng về nguồn tài liệu để tránh làm mờ nhạt giá trị thực của tác phẩm.
Cách tận dụng tối đa trải nghiệm văn hóa nghệ thuật
Để tận hưởng trọn vẹn hành trình tìm hiểu tranh Nhật Bản:
- Tạo lộ trình tìm hiểu từ cơ bản đến nâng cao, không vội vàng học toàn bộ thể loại trong thời gian ngắn.
- Thường xuyên thực hành vẽ để phối hợp tay – mắt – tâm hồn, giống phương pháp thiền họa.
- Giao lưu với cộng đồng yêu tranh Nhật Bản, từ các diễn đàn online, cộng đồng tại tổ chức Thanh Giang, các Hội Nhật ngữ, hoặc tại các buổi triển lãm, workshop.
- Đăng ký sử dụng thư viện trực tuyến của các bảo tàng Nhật (ví dụ: The Adachi Foundation for the Preservation of Woodblock Prints) để xem tranh chất lượng cao miễn phí.
Khi tranh trở thành một phần trong cảm nhận thường nhật, bạn không chỉ thưởng tranh, mà đã bước vào đời sống nghệ thuật – sống với tranh.
Câu hỏi thường gặp
Tranh Nhật Bản có những thể loại nào nổi bật?
Hiện nay, ba thể loại nổi bật nhất là Ukiyo-e (tranh khắc gỗ dân gian thời Edo), Nihonga (tranh truyền thống Nhật Bản hiện đại hóa từ thời Meiji), và Sumi-e (tranh thủy mặc thể hiện tinh thần thiền định sâu sắc). Ngoài ra còn có Emaki (tranh cuộn) và Yōga (hội họa ảnh hưởng phương Tây).
Làm thế nào để hiểu rõ ý nghĩa văn hóa của tranh Nhật Bản?
Nên kết hợp giữa học lý thuyết về lịch sử – triết lý Nhật, và tham dự các buổi workshop, khóa học tranh tại các đơn vị uy tín như công ty Thanh Giang – nơi cung cấp cả kiến thức chuyên môn và trải nghiệm thực hành thực tế.
Thanh Giang hỗ trợ gì trong việc tìm hiểu nghệ thuật tranh Nhật Bản?
Thanh Giang tổ chức các khóa học đặc biệt về tranh Nhật, từ cấp độ sơ cấp đến nâng cao, cung cấp giáo trình giảng dạy từ chuyên gia Nhật và hỗ trợ các buổi trải nghiệm thực tế như vẽ Sumi-e, học kỹ thuật màu khoáng Nihonga. Đồng thời, đơn vị còn kết nối học viên với các học bổng nghệ thuật tại Nhật.
Có cần chuẩn bị gì đặc biệt khi tham gia trải nghiệm nghệ thuật Nhật Bản không?
Học viên được hướng dẫn từ cơ bản, không cần có kiến thức mỹ thuật trước. Tuy nhiên, nên có sự tìm hiểu sơ lược về tranh Nhật và tâm thế cởi mở, kiên trì, tập trung cao khi học – đúng tinh thần thiền và tôn trọng nghệ thuật Nhật Bản.
Làm sao để tận dụng kiến thức về tranh Nhật Bản trong cuộc sống và công việc?
Bạn có thể ứng dụng vào các ngành như thiết kế, giáo dục, truyền thông văn hóa, tổ chức sự kiện, hoặc phát triển thương hiệu cá nhân qua các sản phẩm nghệ thuật lấy cảm hứng từ tranh Nhật. Ngoài ra, việc hiểu tranh Nhật sẽ nâng cao tư duy thẩm mỹ, khả năng sáng tạo và đồng cảm đa văn hóa – yếu tố then chốt trong thời đại toàn cầu hóa.
Nếu bạn thực sự muốn chạm đến chiều sâu văn hóa Nhật Bản, thì nghệ thuật tranh không chỉ là con đường, mà còn là cánh cửa dẫn vào thế giới thiền định, mỹ học tối giản và sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Hãy cùng Thanh Giang bắt đầu hành trình ấy ngay hôm nay.
Khám phá ngay các khóa học nghệ thuật tranh Nhật tại Thanh Giang – nơi không chỉ truyền dạy kiến thức, mà còn truyền cảm hứng và mở rộng cánh cửa cho bạn hòa nhập vào một nền văn hóa giàu bản sắc bậc nhất châu Á.
Liên hệ ngay với đội ngũ tư vấn của Thanh Giang để được hướng dẫn cách tham gia các khóa học nghệ thuật, nhận thông tin học bổng và các chương trình trao đổi văn hóa Nhật Bản hoàn toàn miễn phí.
Tranh Nhật Bản đang chờ bạn khám phá – bạn đã sẵn sàng chưa?
Chi tiết liên hệ:
Công ty du học Thanh Giang
- Hotline: 091.858.2233 / 096.450.2233 (Zalo)
- Email: water@thanhgiang.com.vn
- Địa chỉ: Số 30, Ngõ 46, Phố Hưng Thịnh, Yên Sở, Hoàng Mai, Hà Nội. Và 15 Chi Nhánh trên toàn quốc.
- Website: thanhgiang.com.vn
