Hôm nay, tôi ngồi đây, trước trang giấy trắng, lòng nặng trĩu khi nhớ lại những ngày lang thang từ Tokyo đến Fukuoka, từ Osaka đến Hokkaido, chứng kiến cuộc sống của những du học sinh Việt Nam nơi xứ người. Tôi viết bài này không chỉ để chia sẻ, mà còn để gửi gắm một lời cảnh tỉnh, một chút sẻ chia đến các bạn trẻ đang ấp ủ giấc mơ du học Nhật Bản. Đó là một giấc mơ đẹp, rực rỡ như ánh đèn thành phố, nhưng phía sau ánh hào quang ấy là những giọt nước mắt, những đêm dài mệt mỏi, và những câu chuyện mà chỉ người trong cuộc mới hiểu.
Tokyo – Thành phố của giấc mơ và thực tại khắc nghiệt
Khi đặt chân đến Tokyo, tôi bị choáng ngợp bởi sự tấp nập, vội vã của dòng người ngược xuôi. Những con phố sáng rực ánh đèn, những tòa nhà cao chọc trời, và những chuyến tàu điện chật kín người, nơi mọi người chen chúc nhau như những đàn kiến không ngừng nghỉ. Tiếng loa phát thanh từ nhà ga vang lên đều đặn, hòa lẫn với tiếng bước chân gấp gáp, tạo nên một bản giao hưởng của nhịp sống đô thị. Nhưng giữa dòng người ấy, tôi bắt gặp những gương mặt quen thuộc – những người em đồng hương, những du học sinh Việt Nam với ánh mắt mệt mỏi, đôi vai gầy gò, và đôi tay cầm chặt những hộp cơm nguội lạnh.
Tôi thử bắt chuyện với một vài em, nhưng chỉ nhận được những cái gật đầu e dè, những nụ cười gượng gạo. Điều này làm tôi ngạc nhiên, bởi ngày xưa, khi tôi còn là một du học sinh, chỉ cần nghe đâu đó tiếng Việt là tôi đã rưng rưng chạy đến, hồ hởi làm quen như gặp được người thân. Nhưng giờ đây, các em dường như mang một nỗi sợ vô hình, một sự thận trọng khó tả. Có lẽ, cuộc sống nơi đây đã khiến các em khép mình lại, hay những lời hứa hẹn ngọt ngào về một tương lai giàu có đã làm trái tim các em chai sạn?
Tôi nhớ một buổi chiều ở ga Shinjuku, khi tôi đứng nhìn dòng người qua lại, một cô bé nhỏ nhắn, chắc chỉ mới 18, 19 tuổi, lặng lẽ ngồi ở góc ga, tay cầm chiếc bánh mì, mắt nhìn xa xăm. Tôi tiến đến hỏi thăm, nhưng cô bé chỉ lắc đầu, nói nhỏ: “Cháu bận lắm, phải đi làm ca tối.” Nhìn dáng em vội vã hòa vào dòng người, tôi chợt thấy lòng mình quặn thắt. Các em đang sống thế nào giữa thành phố phồn hoa này?
Nhà trọ nhỏ và những giấc ngủ chập chờn
Cuộc sống của du học sinh ở Nhật, nói sao cho đủ? Nhà trọ của các em thường là những căn phòng chật hẹp, chỉ đủ kê một chiếc giường đơn, một cái bàn nhỏ, và vài ba món đồ lặt vặt. Có em bảo với tôi: “Nhà chỉ để ngủ vài tiếng, còn lại là chạy đi học, đi làm.” Một ngày của các em bắt đầu từ sáng sớm, vội vã đến trường để điểm danh, rồi lao ngay đến các cửa hàng tiện lợi, quán ăn, hoặc xưởng sản xuất để làm thêm. Có em làm ở xưởng cơm hộp, đứng hàng giờ liền trong không gian lạnh lẽo của nhà máy. Có em làm phục vụ ở quán ăn, phải tươi cười với khách dù đôi chân đã mỏi nhừ. Có em làm công việc bốc vác, khuân hàng nặng đến mức tay chân run rẩy khi trở về nhà.
Bữa ăn của các em cũng chẳng khá hơn. Nhiều em tranh thủ ăn vội trên tàu, khi đang chờ chuyến tàu tiếp theo, hoặc thậm chí vừa đi vừa nhai chiếc bánh mì khô khốc. Có lần, tôi chứng kiến một cậu bé đứng ăn hộp mì tôm cạnh nhà vệ sinh ở ga tàu, vừa ăn vừa nhìn đồng hồ, sợ trễ ca làm. Cậu kể, mỗi ngày chỉ ngủ được 4-5 tiếng, còn lại là chạy đua với thời gian để kiếm tiền trả học phí, trả nợ cho gia đình. “Có hôm cháu mệt quá, nuốt không nổi, nhưng vẫn phải cố ăn để có sức làm việc,” cậu nói, giọng nghẹn ngào. Tôi nghe mà lòng như thắt lại. Ở quê nhà, người ta tưởng sang Nhật là sung sướng, là kiếm được vài chục triệu mỗi tháng, nhưng ai ngờ, bữa ăn của các em đôi khi chỉ là một nồi mì tôm, một ổ bánh mì, hay tệ hơn, là những ngày nhịn đói để tiết kiệm từng đồng.
Chiếc bánh vẽ ngọt ngào và cái giá phải trả
Ở Việt Nam, nhiều gia đình ở quê đã bán cả đất đai, vay mượn khắp nơi để lo cho con số tiền 300-500 triệu đồng, với lời hứa hẹn rằng sang Nhật sẽ kiếm được 40-70 triệu mỗi tháng. Các công ty tư vấn du học vẽ ra viễn cảnh tươi sáng: công việc nhàn hạ, thu nhập cao, vừa học vừa làm, vừa có bằng cấp, vừa có tiền gửi về nhà. Nhưng khi đặt chân đến Nhật, các em mới vỡ mộng. Để kiếm được số tiền ấy, các em phải làm việc 10-14 tiếng mỗi ngày, thậm chí vượt quá giới hạn 28 tiếng/tuần mà luật Nhật Bản cho phép du học sinh làm thêm. Có em vì làm quá sức mà ngã bệnh, có em vì áp lực nợ nần mà rơi vào tuyệt vọng. Đáng buồn hơn, có những em vì không chịu nổi đã chọn con đường sai trái – trộm cắp, sống chui lủi, hoặc bỏ trốn để làm việc bất hợp pháp, chỉ để tồn tại.
Tôi nhớ câu chuyện của một cậu bé tên Hùng, quê ở Nghệ An, mà tôi gặp ở Fukuoka. Cậu kể, gia đình cậu đã vay hơn 400 triệu để lo cho cậu sang Nhật. Ở quê, mọi người bảo sang Nhật là đổi đời, là thoát nghèo. Nhưng khi đến nơi, cậu phải làm việc ở một xưởng đóng gói thực phẩm, mỗi ngày 12 tiếng, lương chỉ đủ trả học phí và tiền thuê nhà. “Có hôm cháu mệt quá, ngủ quên trên tàu, bị chủ mắng, chỉ biết cúi đầu xin lỗi,” Hùng kể, mắt đỏ hoe. Cậu còn nói, cậu sợ nhất là không đủ tiền gửi về để bố mẹ trả nợ. “Nhà cháu đã cầm cố cả đất, nếu cháu không làm được, cả nhà sẽ ra đường mất,” cậu nói, giọng run run. Tôi nghe mà không cầm được nước mắt. Một cậu bé mới 20 tuổi, đáng lẽ đang vô tư ở quê nhà, giờ phải gánh trên vai cả một gia đình.
Những giấc mơ tan vỡ và những giọt nước mắt lặng thầm
Có lần, tôi được mời đến một ngôi chùa Việt Nam ở Osaka, nơi các sư cô tổ chức lễ cầu siêu cho những du học sinh xấu số. Sư cô kể, chỉ trong vài năm, đã có hàng chục em ra đi mãi mãi vì làm việc quá sức, vì bệnh tật, hoặc vì những tai nạn bất ngờ. Tôi nhìn những bài vị được đặt ngay ngắn trên bàn thờ, lòng không khỏi xót xa. Có em mới 19 tuổi, sang Nhật chưa đầy một năm, đã gục ngã trong căn phòng trọ lạnh lẽo. Có em vì áp lực mà rơi vào trầm cảm, chọn cách kết thúc cuộc đời mình. Mỗi bài vị là một câu chuyện, một giấc mơ dang dở, và một gia đình ở quê nhà đang tan nát vì mất con.
Tôi nhớ câu chuyện của một cô bé tên Lan, quê ở Thanh Hóa. Lan sang Nhật với giấc mơ trở thành phiên dịch viên, nhưng chỉ sau vài tháng, em phát hiện mình mắc bệnh nặng. Em giấu gia đình, vẫn cố làm việc để trả nợ, nhưng cuối cùng không qua khỏi. Khi gia đình nhận được tin, họ không kịp sang Nhật để nhìn mặt em lần cuối, vì không xin được visa. Mẹ em, một người phụ nữ lam lũ, chỉ biết ôm di ảnh con mà khóc. “Nó bảo sẽ kiếm tiền trả nợ cho mẹ, nhưng giờ nó đi rồi, mẹ biết sống sao đây?” bà nói trong nước mắt. Câu chuyện ấy ám ảnh tôi mãi, như một vết cứa vào tim.
Lời khuyên từ trái tim
Du học Nhật Bản không phải là con đường dễ dàng, nhưng cũng không phải là không có lối đi. Nếu các em xác định đúng mục tiêu – học tập để phát triển bản thân, nâng cao tiếng Nhật, và tìm kiếm cơ hội lâu dài – thì đó là một hành trình đáng giá. Nhưng nếu các em chỉ nghĩ đến việc làm thêm để kiếm tiền nhanh, xin hãy dừng lại. Những công việc chân tay vất vả không phải chìa khóa để đổi đời. Hãy học tiếng Nhật thật tốt ngay từ khi còn ở Việt Nam, chuẩn bị sức khỏe và ý chí mạnh mẽ. Một tấm bằng tốt, một trình độ tiếng Nhật vững vàng mới là con đường để các em đứng vững nơi xứ người và trở về quê hương với niềm tự hào.
Tôi mong các em, trước khi đặt bút ký vào bất kỳ hợp đồng du học nào, hãy tìm hiểu kỹ, đừng để bị cuốn vào những lời hứa ngọt ngào. Hãy chọn một trung tâm uy tín, lắng nghe những câu chuyện thật từ các anh chị đi trước. Và quan trọng nhất, hãy giữ cho mình một cái tâm kiên định, một ý chí thép để vượt qua khó khăn. Các em đừng để giấc mơ du học trở thành gánh nặng, đừng để tuổi trẻ bị vùi dập giữa những ca làm thêm bất tận.
